Familieopstelling: een effectieve manier om negatieve patronen te doorbreken
Persoonlijke ervaring
Bij het woord familieopstelling denk je misschien meteen aan families die te maken hebben met ruzies en conflicten, waarbij het doel is deze op te lossen. Maar dat is lang niet altijd het geval. Sterker nog, je hebt in de meeste gevallen je familie niet eens nodig bij een familieopstelling. Tijdens een familieopstelling kijk je namelijk naar wat jóúw plek is en hoe jij bepaalde dingen los kan laten waar je tot nu toe alleen maar last van hebt gehad. Esra Brouwer, psychomotorisch therapeut en familieopsteller, vroeg mij om samen met haar een familieopstelling te doen. Daar was ik natuurlijk ontzettend nieuwsgierig naar. In dit artikel deel ik daarom met je wat een familieopstelling precies is, hoe het in zijn werk gaat en hoe ik het heb ervaren.
Wat is een familieopstelling?
Waar je vandaan komt en hoe en met wie je bent opgegroeid, bepaalt voor een groot deel hoe jij als volwassene bent, denkt en doet. Dit wordt jouw ‘systeem’ genoemd.
Een systeem is namelijk een groep met eigen (ongeschreven) regels en wetten. Dit kan dus een familie zijn, maar ook een school of organisatie.
Doordat je binnen een systeem vast kunt komen te zitten in overtuigingen en patronen die al generaties lang bij dat systeem horen, kan het je verstikken. Dit gebeurt vaak onbewust. Het enige wat jij ervan merkt, zijn jouw psychische en lichamelijke klachten. Soms zul je ervaren dat het moeilijk is om écht jezelf te zijn.
Ook kan het zo zijn dat je iets bij je draagt, wat helemaal niet van jou is. Denk aan een trauma van je opa of oma of een miskraam van een (tweeling)broer of zus. Daar kun je last van hebben, zonder dat je je daar bewust van bent.
Een familieopstelling helpt je inzicht te krijgen in waarom je dingen doet zoals jij ze doet. Dit inzicht kan je enorm helpen als bepaalde relaties niet helemaal lekker lopen. Bijvoorbeeld de relatie met je ouders, je partner of je kind. De oorzaak van zo’n ‘verstoorde relatie’ kan in jouw systeem van herkomst liggen.
Een familieopstelling is een effectieve manier om de onbewuste patronen in het systeem van herkomst (familie) te onderzoeken.
Een mooie quote op Esra’s website is dan ook “Je weet pas waar je naartoe gaat, als je weet waar je vandaan komt.”
Hoe werkt een familieopstelling?
In tegenstelling tot wat veel mensen denken, hoeft jouw familie niet aanwezig te zijn bij een familieopstelling. Je kunt het in je eentje (samen met de therapeut) doen óf met representanten.
Representanten zijn mensen, die je vaak helemaal niet kent, die de plek van jouw familieleden innemen.
Jij bepaalt wie welk familielid is en je stelt ze op in een ruimte zoals jij denkt dat ze moeten staan ten opzichte van elkaar. Op het moment dat zij op hun plek staan, ervaren zij de emoties en gedachten van de mensen die zij vertegenwoordigen.
Dit wordt ook wel ‘Het wetende veld’ genoemd.
De begeleider vraagt aan de representanten wat zij voelen, ervaren, denken en wat ze het liefst zouden willen doen. Denk aan ‘weglopen’, ‘een stapje naar achteren doen’, ‘iemand de rug toekeren’, ‘iemand knuffelen’, ‘naar de grond kijken’, ‘naar een vaste plek op de muur kijken’, etc.
Onverwachte gevoelens en spanningen kunnen naar boven komen. Dit is niet alleen intens voor jezelf, maar ook voor de representanten. Ook hen levert het waardevolle inzichten op.
Tijdens zo’n familieopstelling kan datgene wat opgeslagen zit in jouw onderbewuste zich laten zien en het systeem kan op die manier opnieuw worden geordend.
Met behulp van de begeleider worden de ‘familieleden’ op de juiste plek gezet. Jij ontdekt jouw eigen plek en geeft alles terug aan de betreffende persoon(en) wat niet van jou is.
Dit voelt heel bevrijdend en de last die jij op jouw schouders droeg valt er letterlijk af. Je geeft het terug aan de juiste persoon. Het is niet van jou, je hoeft het dus ook niet mee te slepen en jouw eventuele kinderen ook niet.
Wanneer je een 1:1 opstelling doet, kun je gebruikmaken van (vloer)ankers of poppetjes. Hierbij neemt de coach als het ware de plek in van je familieleden.
Hoe ging mijn familieopstelling?
Omdat Esra mij had gevraagd voor een familieopstelling en niet andersom, had ik niet per se een grote vraag waar ik mee zat. Dus vóór dat ik naar Esra toeging, vroeg ze mij wat mijn verlangens waren. Ik had er eigenlijk twee:
-
- Minder moeten en daardoor meer rust ervaren
-
- Het aantal boze buien van Jip verminderen en/of leren hoe we er hier thuis beter mee om kunnen gaan
Minder moeten
‘Moeten’ is echt een ‘Tina-dingetje’. Al mijn hele leven moet ik zoveel van mijzelf.
Ik moest goede cijfers halen, ik moest altijd bij elke (dans en -school)les aanwezig zijn, ik moest op tijd naar bed (ja ook als puber), ik moest altijd overal op tijd komen, ik moest sporten om fit te blijven, toen ik op mezelf ging wonen moest altijd het huis opgeruimd en schoon zijn, ik moest elke avond gezond koken, nog weer later moesten ook mijn baby’s per se gezond eten (met zelfgemaakte hapjes), de kinderen moesten elke dag naar buiten om een frisse neus te halen, etc. etc.
Hierdoor ben ik al een keer in een burn-out beland. Destijds heb ik verschillende therapieën gevolgd en die hebben mij redelijk geholpen. Dat wil zeggen: ik voel het heel goed aan wanneer ik te veel van mezelf vraag en doe dan een stap terug.
Maar dit betekent wel dat ik regelmatig tegen mijn grens aan zit. Er overheen gaan doe ik eigenlijk niet meer, maar het liefst zou ik er gewoon ver uit de buurt blijven.
Omdat dat ‘moeten’ echt iets is wat door je systeem aangeleerd kan zijn, en ik zelf een vermoeden had dat het bij (een van) mijn ouders vandaan zou kunnen komen, zijn we mijzelf, mijn ouders én ‘moeten’ op gaan stellen.
Mijn opstelling
Omdat er geen representanten aanwezig waren, werkten wij met vloerankers (in dit geval gekleurde placemats). Iedereen had een eigen kleur. Ik was donkerpaars, ‘moeten’ was bruin, mijn vader was zwart en mijn moeder grijs.
Ik pakte een voor een de vloerankers en liep ermee door de ruimte. Vervolgens moest ik ze neerleggen op een plek waarvan ik het gevoel had dat ze daar ‘hoorden’.
Zo kwam ‘moeten’ heel dichtbij mij te liggen (schuin rechts naast mij) en uiteindelijk mijn ouders achter mij. Vader links, wat verder af, en moeder rechts, wat dichter bij.
Toen alleen mijn vloeranker en die van ‘moeten’ in de ruimte waren geplaatst, ging Esra op ‘mijn’ vloeranker staan en voelde wat er gebeurde. Er kwamen vanzelf allerlei gevoelens en gedachten bij haar binnen. Zo voelde ze zich wat gespannen, werd haar blik naar beneden gestuurd en merkte ze dat ze heel veel last had van ‘moeten’. Die wilde ze het liefst de rug toekeren en wegduwen.
Toen ze op ‘moeten’ ging staan, voelde ze zich zwaar en treurig. Ze kreeg het gevoel niet gezien te worden.
Hierna legde ik de vloeranker van mijn vader neer. ‘Moeten’ lag nu rechts voor mij en mijn vader links achter mij. Toen Esra weer op mijn vloeranker ging staan voelde ze een beklemmend gevoel. Er was duidelijk een lijntje voelbaar tussen ‘moeten’ en mijn vader (ondernemer, hard werkend, gedreven). Mijn plek tussen die twee in voelde niet oké.
Daarna stelde ik mijn moeder op. Rechts achter mij, maar dichterbij dan mijn vader. Daar kwam heel veel warmte en liefde vandaan. Toen Esra op ‘moeten’ ging staan nam ze ook allerlei info waar vanuit mijn vader en moeder, maar moeten leek duidelijk meer in relatie te staan tot mijn vader dan tot mijn moeder.
Vervolgens ben ik zelf op mijn eigen vloeranker gaan staan en ben ik zelf gaan voelen. Ook ik voelde spanning en weerstand naar ‘moeten’ en wilde het liefste een stapje van hem vandaan doen. De plek ten opzichte van mijn ouders voelde goed.
MEZELF AANKIJKEN EN ‘HERPROGRAMMEREN’
Ik werd met mijn gezicht richten ‘moeten’ gezet, maar het lukte me niet om hem aan te kijken. Ik voelde letterlijk weerstand. Vervolgens heb ik met behulp van coach Esra een aantal zinnen uitgesproken, terwijl ik naar haar hand keek, die bóven ‘moeten’ zweefde.
-
- Ik vind het lastig om naar jou te kijken, maar ik wil wel beter met je om kunnen gaan.
-
- Ik word zo moe van je.
-
- Ik moet de hele tijd van alles van je.
-
- Dat wil ik niet meer.
-
- Maar ik zie je wel.
-
- Ik heb jou overgenomen.
-
- Ik heb het zo geleerd.
-
- Het kost me heel veel energie.
-
- Maar ik besef me ook, als ik je wegduw kom je juist weer keihard terug.
-
- Je hoort bij mij. In ieder geval voor een deel.
-
- Maar ik hoef je niet altijd in te zetten.
-
- Ik kies zelf!
-
- Vroeger kon ik niet anders. Ik wist niet beter. Nu wel!
Na deze zinnen vol overtuiging uitgesproken te hebben kon ik ‘moeten’ opeens wél aankijken. Dit was echt een hele rare gewaarwording. Ik voelde me veel meer ontspannen dan vóór dat ik bovenstaande zinnen uitsprak.
‘Moeten’ is blijkbaar in mijn jeugd zo geprogrammeerd. Dat wordt ook wel het ‘innerlijk kind deel’ genoemd. Ik heb geaccepteerd dat ‘moeten’ onderdeel van mij is en heb uitgesproken dat ik er niks meer mee hoef te doen, ik kies.
VAN INNERLIJK KIND-DEEL NAAR ORDENING
Nu ik ‘moeten’ heb aangekeken en heb geaccepteerd, hebben we mijn systeem van herkomst weer in balans gebracht, zodat ik echt op mijn plek kon gaan staan.
Mijn ouders zijn mijn ouders. Zij hebben hun eigen leven. Ik ben ik en ook ik heb mijn eigen plek in het leven én binnen het gezin.
Dit was het moment dat ik iets aan mijn ouders terug zou kunnen geven. Maar ik voelde niet dat dat nodig was. ‘Moeten’ hoort bij mij en is niet per se van een van mijn ouders. Ondanks dat er een lijntje was tussen ‘moeten’ en mijn vader, voelde het oprecht als iets van mij.
Ik heb mijn ouders hardop bedankt voor wat ze allemaal voor me hebben gedaan en ze verteld dat ik het nu volledig zelf ga doen. Ik móét niks van of voor hen, alles wat ik doe, doe ik omdat ík het wil. En niet omdat het moet.
Ik neem ‘moeten’ met me mee, maar ik bepaal zelf wat ik ermee doe.
Dit voelde ontzettend bevrijdend. Het gaf kracht, rust, vrijheid en verbinding.
Ondanks dat ik dus nooit letterlijk heb gedacht ‘ik moet zoveel van, voor of door mijn ouders’, heb ik wel onbewust altijd zo geleefd.
Om een nog beter beeld te krijgen van hoe een 1 op 1 familieopstelling er dan in de praktijk uitziet, heeft Esra de opstelling gefilmd:
JIP’S BOZE BUIEN
Naast de opstelling met ‘moeten’, deden Esra en ik nog een korte opstelling om mijn tweede verlangen te kunnen beantwoorden:
Het aantal boze buien van Jip verminderen en/of leren hoe we er hier thuis beter mee om kunnen gaan
Onze lieve Jip heeft vaak last van boze buien. Wij vermoeden dat deze ergens te maken hebben met zijn hooggevoeligheid. Net als ik heeft hij snel last van prikkels. Harde geluiden, veel mensen, nieuwe indrukken, etc. Hierdoor wordt hij snel moe en raakt hij overprikkeld en dus geïrriteerd.
Omdat ik zelf weet hoe dit voelt en waar die buien dus vandaan komen, kan ik hier redelijk goed mee omgaan. Maar Hilbert heeft hier wat meer moeite mee. Daarom is het hier thuis niet altijd even gezellig, en daar heb ík weer moeite mee. 😉
Ik wilde dus graag kijken of ik hier meer mee kon. Of er iets was dat ik voor Jip kon doen, zodat hij wellicht minder vaak zo boos en verdrietig zou zijn.
Tijdens deze opstelling ontdekten we, toevallig genoeg, dat ook Jip last heeft van ‘moeten’. En dat bleek helemaal niet gek, aangezien we hiervoor al hadden gezien dat ‘moeten’ bij mij hoorde en ik dat onbewust weer over heb gedragen aan mijn kinderen.
Blijkbaar ervaart ook Jip dat hij veel moet. Bij kinderen zijn dit natuurlijk veel kleinere dingen. Maar ik herken het wel dat Jip het liefst alles op zijn eigen tempo en op zijn eigen gekozen moment doet.
Zaken zoals op een bepaalde tijd moeten aankleden, de jas en schoenen aan moeten doen omdat we weg moeten, 5 dagen per week naar school moeten, tegelijk met ons aan tafel moeten om te eten of naar bed moeten, zorgen vaak voor strijd. Zelfs nu hij geen peuterpuber meer is.
Toen ik hardop ‘tegen Jip’ uitsprak dat dat ‘moeten’ iets van mij is en dat hij dat los mocht laten en ik hem daarmee zou gaan helpen werd ik emotioneel.
Je wilt gewoon niet dat waar jij zolang mee hebt gestruggeld ook iets wordt waar je kind mee struggelt. Al helemaal niet op zo’n jonge leeftijd al. Het leven is voor hem nu nog relatief eenvoudig, maar wordt natuurlijk steeds ingewikkelder. Ik hoop echt dat hij dat ‘moeten’ los kan laten en wat relaxter in het leven kan staan dan ik tot nu toe deed.
MIJN ERVARING MET EEN FAMILIEOPSTELLING
Van tevoren had ik echt geen idee hoe een familieopstelling precies in zijn werk ging. Ik wist via Esra ongeveer wat het inhield, maar hoe het werkelijk zou zijn was voor mij nog wel wat vaag.
Inmiddels heb ik een veel beter beeld, maar blijft ‘het wetende veld’ toch nog iets onwerkelijks. Je moet er wel echt voor open staan, anders werkt het denk ik niet goed.
Het is ook belangrijk dat je erop vertrouwt dat de begeleider en/of de representanten de waarheid zeggen over wat ze voelen en denken.
Ik zou daarom nog weleens een representant willen zijn. Om te ervaren wat voor gevoelens en gedachten er dán binnenkomen.
HOE HET NU GAAT MET ‘MOETEN’ EN MET JIP
Het is serieus iets heel bijzonders. Wanneer ik dit blogartikel schrijf is de familieopstelling 3 weken geleden. Sinds die tijd heb ik niks meer gemoeten van mezelf.
Sterker nog. Op de eerste woensdag na de opstelling, mijn vrije dag, zei ik ‘s ochtends zonder er over na te denken: ‘Dit wil ik vandaag allemaal doen’. Terwijl ik normaal al-tijd denk of zeg ‘ik moet vandaag echt heel veel doen’. Ik moest dus helemaal niks die dag, maar uiteindelijk heb ik wel bijna alles gedaan wat ik graag wilde. Op 1 ding na, en daar voelde ik me aan het einde van de dag helemaal oké over.
Op die donderdag heb ik thuis gewerkt, omdat ik daar behoefte aan had. Dit doe ik echt nooit, want ik vind het belangrijk om op locatie te werken zodat ik mijn collega’s zie en meer feeling heb met waar ik over schrijf etc.
Maar ik kreeg woensdag minder fijn nieuws vanuit het ziekenhuis en moest dat echt even, in mijn eentje, verwerken.
Normaal zou ik donderdag gewoon naar mijn werk zijn gegaan. Omdat ik altijd het gevoel had dat het ‘moest’. Maar echt helemaal niemand vond het erg dat ik donderdag thuis bleef. En vrijdag kon ik er weer tegenaan.
Ook in de weken daarna heb ik weinig tot geen ‘moeten’ gevoeld. Het voelt heerlijk en ik hoop dat dit zo blijft. Ik heb er, op de familieopstelling na, totaal geen moeite voor hoeven doen. Het werkt gewoon.
Bij Jip is het wat lastiger, omdat er natuurlijk twee ouders in het spel zijn. Ik bereid Jip nu heel goed voor en werk wat meer met de klok. “Als de grote wijzer op de 2 staat gaan we de jas en schoenen aan doen en naar school”. Zo komt het moment niet onverwachts en kan hij zich er al op voorbereiden. Hierdoor voelt het niet alsof hij plotseling iets moet.
Persoonlijk heeft een familieopstelling mij dus enorm geholpen. Het is iets heel bijzonders, maar het werkt! Vraag je jezelf af waar iets vandaan komt? Waarom jij, je partner of je kind zich gedraagt zoals het zich gedraagt, of voel je een sterk verlangen dat je uit jezelf niet kunt beantwoorden? Overweeg dan echt eens een familieopstelling. Wanneer je in de buurt van Zwolle/Dalfsen woont, kan ik Esra absoluut aanraden. De praktijk is een fijne, gezellige, rustige en warme ruimte en staat in een prachtige landelijke omgeving. Omdat je leven letterlijk lichter wordt is dit misschien wel het mooiste kado wat je aan jezelf (en je familie) kunt geven.
